D3O, telefon kılıflarında ve profesyonel koruyucu ürünlerde gördüğümüz akıllı malzemeler arasında en popüler olanlardan biridir. İlginç olan şu ki; bu teknoloji aslında çocuklarla evde yapılan basit bir bilim deneyine, yani meşhur oobleck karışımına dayanıyor.
D3O’nun temel gücü, normalde yumuşak olan bir malzemenin darbe anında bir anda taş gibi sertleşmesidir.
oObleck Etkisi
Spor dünyasında uzun süredir kullanılan bu akıllı malzeme; motor kaskları, motosiklet dizlikleri, snowboard ekipmanları, kaleci korumalığı ve hatta Nike gibi markaların darbe yutucu ürünlerinde yıllardır aktif olarak görev yapıyor. Aynı davranış bugün akıllı telefonlarımızın etrafında da görünmez bir şok emici katman hâline gelmiş durumda.
D3O Nedir?
D3O; darbenin hızına göre davranış değiştiren, Newton dışı bir shear-thickening (kayma hızında sertleşen) polimer karışımıdır. Yavaşça bastırdığınızda yumuşak ve esnektir. Ancak hızlı bir darbe geldiğinde polimer zincirleri kilitlenir ve malzeme kısa süreliğine sertleşir. Darbe sona erdiğinde tekrar eski hâline döner.
Çocukların yaptığı oobleck deneyindeki davranışın laboratuvar ortamında kontrol edilen, stabilize edilmiş, daha dayanıklı bir versiyonu olarak düşünebilirsiniz.
Spor Ekipmanlarından Teknoloji Ürünlerine
D3O ve benzeri reaktif polimerler ilk olarak yüksek riskli alanlarda kullanıldı. Motosiklet sürücülerinin korumalıkları, snowboard dizlikleri, darbe emici spor ekipmanları ve endüstriyel iş güvenliği ürünlerinde tercih edildi. Gereksiz kalınlık oluşturmadan enerjiyi emebilmeleri, bu malzemeleri uzun süre vazgeçilmez kıldı.
“İyi bir D3O uygulaması günlük kullanımda yokmuş gibi hissedilir; cihaz düştüğü anda ise tüm farkı o yaratır.”
Telefon Kılıflarında D3O ve Oobleck Etkisi
Telefon kılıflarında kullanılan shear-thickening malzemeler, düşme anında oluşan ani darbeyi tek bir noktaya yüklenmek yerine geniş bir yüzeye yayarak sönümler. Özellikle köşeler gibi darbe alan kritik bölgelerde fiziksel bir tampon etkisi yaratır. Bu sayede telefonun kasasına ulaşan gerçek darbe şiddeti azalır.
BunkerGlass ve “Oobleck Etkisi”
Bu teknoloji telefon aksesuarlarında kullanılmaya başlandığında bazı markalar ambalajlarında doğrudan D3O logosunu kullanmayı tercih ederken, bazı markalar aynı malzemeyi kendi marka diliyle adlandırdı. BunkerGlass bu ikinci gruptadır.
BunkerGlass, teknik olarak D3O ile aynı sınıfa ait oobleck etkili (shear-thickening) bir polimer kullanır; ancak ambalajlarında D3O logosunu değil, kendi isimlendirmesi olan “oobleck etkisi” ifadesini kullanır. Bu, malzemenin farklı olduğu anlamına değil, yalnızca ticari adlandırma tercihine işaret eder.
Gerçekten Mucize Bir Malzeme mi?
- Günlük kullanımda ince, hafif ve esnektir.
- Düşme anındaki ani darbeleri etkili şekilde sönümler.
- Uzun süreli kullanımda performans kaybı düşüktür.
Ancak kesici kuvvetlere karşı klasik sert zırhlar kadar dayanıklı değildir ve çok ekstrem darbelerde tek başına yeterli olmayabilir. Yani D3O bir “mucize malzeme” değil; sınırları olan ama doğru yerde kullanıldığında son derece etkili bir koruma çözümüdür.
Kaynaklar
- D3O Lab – Resmî teknik dokümanlar
- MIT – Dynamic Jamming of Shear-Thickening Fluids, Brown & Jaeger
- Journal of Materials Science – STF Darbe Soğurma Çalışmaları
- Tech21 – Impact Protection Whitepaper
- Polymer Engineering & Science – Non-Newtonian Koruma Malzemeleri İnceleme
- Bağımsız Darbe Test Laboratuvarları – Koruma ölçüm raporları
